Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Nedir?

Sınırda kişilik bozukluğu, kişiler arası ilişkilerde, benlik algısında, duygulanımda tutarsızlığın ve aşırı dürtüselliğin olduğu çeşitli nedenlerle ortaya çıkan bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluğu olan kişilerde uçtan uca giden bir benlik algısı vardır. Bu kişiler genellikle ya hep ya hiç düşüncesi içindedirler: ya çok sever ya da öfke dolu olurlar, terk edilmek istemezken bir anda terk eden taraf onlar olabilmektedir. Bu kişiler, kendini çok iyi hissederken bir anda sinirli agresif tavırlar sergileyebilir ya da kendini başarılı bulurken ertesi sabah başarısız olduğunu düşünüp dünyası başına yıkılmış vaziyette uyanabilmektedir.  Yani, onlar için bu Dünya, ya siyahtır ya da beyaz ortası yoktur. Aynı zamanda bu bozuklukta kişiler çevrelerindeki nesnelere karşı bir bağlılık duyma ve en çok da bu nesnelere bir anlam yükleme durumu söz konusudur. Bağlılık duyulan nesneler; arkadaşlık ve aile ilişkileri olabileceği gibi genellikle en çok rastlanan romantik ilişkilerde kişiye atfedilen bir değer olgusu olabilmektedir. Daha çok ikili ilişkilerde görülmekte ve şematik bir ilişki sürdürülmektedir. Bu ilişkilerde genellikle terk edilme şeması, kusurluluk şeması ve dayanıksızlık şemaları ön plana çıkmaktadır.

Bu bireylerde, kişilerarası ilişkilerde dramatik davranışlar idealleştirme ve değersizleştirme arasında çok hızlı geçişler görülebilmektedir. Örneğin; kişi sevgilisinin onun her şeyi olduğunu onsuz nefes bile alamayacağını söylerken günün sonunda sevgilisinin ona o gün içerisinde bir iltifatta bulunmaması onun için bu ilişkiyi büyük bir nefret ve sinirle sonlandırmasına neden olabilmektedir. Bu bozuklukta, bireyin çevresindeki kişilere yüklediği anlam aşırıdır, ilişkileri yoğun ve fırtınalı olabilmekte bu yüzden de duygularını çok uç noktalarda yaşayabilmektedirler. Halk arasında görülme sıklığı %2-3 olup kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazladır. Genellikle genç erişkinlik döneminde görülmeye başlar.  Bu bozukluğu olan kişilerde;

• Aşırı terk edilme ve yalnız kalma korkusu
• Sert ruh hali değişkenlikleri
• Aşırı dürtüsel davranışlar (rastgele cinsel ilişkiler, tehlikeli araç kullanma gibi.)
• Boşluk hissi
• Kronikleşmiş can sıkıntısı
• Kendine zarar verme
• İntihar düşüncesi ya da girişimi

Borderline Kişilik Bozukluğunun Psikoterapisinde Neler Yapılabilir?

Literatürde her ne kadar kişilik bozukluklarının bir çözümü olmadığı belirtilse de geçen zamanla birlikte oldukça yol kat edilmiş ve kişilik bozukluklarını şemalara ayırarak kişiyi yaşamda işlevsel hale getirebilmeyi mümkün kılmıştır. Freud’a göre, kişiliğin temellerinin atılmasında %80’inini ilk 6 yaş çocukluk deneyimlerinin oluşturduğunu bu yüzden bu dönemdeki şemaları gözden geçirmenin anlamlı ve bir o kadar etkili olacağını vurgulamıştır. Çocukluk ve ergenlik döneminde oluşan kişilik örüntülerinde bazı şemalar göze çarpmaktadır. Bunlar; terk edilme, kusurluluk, yetersiz öz denetim, başarısızlık ve dayanıksızlık şemaları olabilmekte ve kişinin bu bozukluğunun oluşumunda oldukça etkili olabilen şemalardır. Nitekim, bu şemaların üzerine durmak borderline kişilik bozukluğunun psikoterapisinde Şema Terapi’nin varlığını işaret etmekte ve danışanlarda olumlu etkisini gösterebilmektedir. Şema Terapisi’nin yanı sıra kişinin işlevselliğini etkileyen, duygu durumunu tetikleyen noktalarda Bilişsel Davranışçı Terapi de kullanılabilmektedir.

Ayrıca, geçmişte travmatik örüntüler ya da yoğun duygulanımlar var ise EMDR Terapisi bu noktada önemli bir psikoterapi yöntemidir. Özellikle Merkezi’mizde uygulanan EMDR Terapisinde geçmiş anılardaki düşünce ve duygu ağlarına gidilerek ve bununla beraber kişiye bilişsel olumlamalar yapılarak çözüm sağlanmaya çalışılmaktadır. Danışanın duygu, düşünce eylemleri arasındaki ilişkinin yorumlanmasında ve bu bozukluğun nedenlerinin anlaşılmasında, danışanın uzun süreli bir psikoterapi sürecinden geçmesi faydalı olacaktır. Danışan ne kadar istekli ve değişime açık olursa psikoterapi süreci bir o kadar keyifli ve hızlı geçecektir.

M.Berk KARAOĞLU

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı